Showing posts with label αστρονομία. Show all posts
Showing posts with label αστρονομία. Show all posts

Tuesday, May 27, 2008

Όταν κοιμάσαι άλλος γράφει ιστορία

Κατά τις πρώτες πρωινές ώρες της Δευτέρας 26 Μαΐου 2008 (ελληνική ώρα) το ρομποτικό σκάφος της NASA Phoenix Mars Lander ακούμπησε το έδαφος του αρκτικού κύκλου του κόκκινου γείτονά μας. Προηγήθηκε μια αλληλουχία επιτυχημένων χειρισμών, τους οποίους το σκάφος εξετέλεσε - αυτοδιαχειριζόμενο την μοίρα του! - χωρίς καθοδήγηση από το Κέντρο Ελέγχου. Είσοδος στην ατμόσφαιρα του Άρη με ταχύτητα περίπου 17,000 mil/hour, επιβράδυνση από την ατμόσφαιρα και σταδιακή αποβολή τμημάτων του περιβλήματος (για να μην μεταφερθεί το τερατώδες θερμικό φορτίο στο εσωτερικό του σκάφους), αποβολή της θερμικής ασπίδας, επιπλέον επιβράδυνση με αλεξίπτωτο, αποχωρισμός από το αλεξίπτωτο και ενεργοποίηση των κινητήρων jet ανάσχεσης (οι οποίοι αξιολογούν πληροφορίες του radar και μετρήσεις της κατεύθυνσης και έντασης του ανέμου για να απομακρύνουν το σκάφος από το αποβληθέν αλεξίπτωτο, ώστε να αποφευχθεί το "κουκούλωμα" του σκάφους από το αλεξίπτωτο επί εδάφους, πράγμα που θα ήταν μία πολύ δυσάρεστη έκπληξη!) προσγείωση, ανάπτυξη των ηλιακών συλλεκτών αφού κατακαθίσει η σκόνη, μετάπτωση σε χειμερία νάρκη μισής ώρας για να επιτευχθεί η φόρτιση, έναρξη λειτουργίας της κάμερας και λήψη των πρώτων εικόνων. Όλα αυτά με μία ατμόσφαιρα ιδιαίτερα αραιή και άρα πολύ λιγότερο ικανή για αεροπέδηση απ' ότι η γήινη.

Καθ' όλη τη διάρκεια του εγχειρήματος, διαδοχικές ηλεκτρονικές καταγραφές που επιβεβαιώνουν την επιτυχία του κάθε επιμέρους βήματος πραγματοποιούνται από τον υπολογιστή του σκάφους και εκπέμπονται με μεσολάβηση των τεχνητών δορυφόρων του Άρη (Αμερικανικής και Ευρωπαϊκής προελεύσεως) πίσω στο Deep Space Network και το αντίστοιχης λειτουργικότητας Ευρωπαϊκό δίκτυο, για να διοχετευθούν τελικά στο Κέντρο Ελέγχου της αποστολής. Εδώ η αλληλουχία των επιβεβαιώσεων έρχεται με καθυστέρηση 15 λεπτών περίπου, όσο χρειάζονται τα ραδιοκύματα να ταξιδέψουν από τον Άρη στη Γη. Εξαίρεση η πληροφόρηση κατά την φάση σιγής, όταν το σκάφος διανύει με μεγάλη ταχύτητα τα πρώτα στρώματα της ατμόσφαιρας του Άρη και δημιουργεί νέφος ιονισμένων σωματιδίων γύρω του: εδώ, ο,τιδήποτε καταγράφεται, αποθηκεύεται στο σκάφος και εκπέμπεται λίγο αργότερα. Στην λήψη της κάθε επιβεβαίωσης ένα ξέσπασμα ενθουσιασμού, ακολουθούμενο από δευτερόλεπτα ελπίδας και αγωνίας μέχρι την επόμενη επιβεβαίωση. Θα πάνε άραγε όλα καλά; Ή, πιο σωστά, πήγαν όλα καλά; (αφού η αλληλουχία των επιβεβαιώσεων έρχεται σε playback, με την επιβαλλόμενη από την ταχύτητα του φωτός καθυστέρηση - άτιμε Einstein...):



Τελικά όλα πήγαν καλά. Οι πρώτες φωτογραφίες cartes-postales από την παγωμένη αρκτική τούντρα του Άρη, χαραγμένη σε πολύγωνα από τις ακραίες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας, κάνουν ήδη τον γύρο της Γης, χάρις στο internet:


Πάνω στην ράχη του σκάφους, η Αμερικανική σημαία και ένα DVD προωρισμένο για τους μελλοντικούς εξερευνητές του Άρη, με ένα μήνυμα, μερικές ιστορίες επιστημονικής φαντασίας εμπνευσμένες από τον Κόκκινο Πλανήτη και τα ονόματα 250,000 κατοίκων της Γης:



Και το επιστέγασμα: ο Αμερικανικός δορυφόρος Mars Reconnaissance Orbiter που (μετά από λεπτούς χειρισμούς στην τροχιά του) υπερίπταται του σημείου εισόδου του σκάφους Phoenix στην ατμόσφαιρα, εντοπίζει και αποτυπώνει το σκάφος στην φάση αεροπέδησης με το αλεξίπτωτο:




..............................................................................

Την ίδια ώρα, εδώ, ξημερώματα Δευτέρας, η Ελλάδα κοιμάται βαθειά. Ονειρεύεται και ελπίζει και αυτή. Σε τι; Σε μία νέα διάκριση, ίσως, στην επόμενη Eurovision. Και σε ένα καλό πλασάρισμα στο Euro, σε μια καλή επίδοση σε γήπεδα, στοίβους ή πισίνες έστω και με την βοήθεια του εισαγωγέος από την Λάρισα. Αν και, έτσι που μας έχουνε βάλει οι Φράγκοι στο μάτι με τα αναβολικά, θα μας μείνουν οι Καλομοίρες μόνον για να πανηγυρίζουμε...

Σημ.: Οι φωτογραφίες (πλην της τελευταίας, βεβαίως...) από την ιστοσελίδα της NASA.

Friday, June 15, 2007

Καράβι στο πέλαγος

Διαβάζοντας για τα Voyagers στο site της NASA έμαθα ότι βρίσκονται πλέον περί τις 100 φορές μακρύτερα από τον ήλιο σε σχέση με την Γη και περνούν από μια περιοχή του διαστήματος όπου ο ηλιακός άνεμος αναμειγνύεται με το διαστρικό υλικό. Ακολουθώντας μια παραπομπή, βρέθηκα να θαυμάζω αυτή την εικόνα του Hubble από το νεφέλωμα του Ωρίωνα:


Credits: NASA and The Hubble Heritage Team
Για περισσότερες λεπτομέρειες επί του φαινομένου γενικότερα (και για τα Voyagers)
εδώ.
Λεπτομέρειες για το άστρο που απεικονίζεται στην φωτογραφία
εδώ.

Η εξήγηση: Το αστέρι - πρωταγωνιστής, καθώς κινείται μέσα στον διαστρικό χώρο (προς τα δεξιά στην φωτογραφία μας), με τον σωματιδιακό του άνεμο απωθεί γύρω του το διαστρικό υλικό, όπως η πλώρη ενός καραβιού απωθεί το νερό της θάλασσας και δημιουργεί ένα μέτωπο σε σχήμα "V". Μέσα στο "V" βρίσκονται τα απόνερα του αστεριού-καραβιού και έξω από αυτό η θάλασσα-διαστρικός χώρος. Στο σημείο μετάπτωσης δημιουργείται ένα μέτωπο (bow shock το ονομάζουν οι αστρονόμοι) και είναι αυτό το μέτωπο που βλέπουμε ως φωτεινή γραμμή σε σχήμα ανοικτού "V".


Credits: Πρόκειται για το υπέροχο πλοίο Αίολος Κεντέρης Ι, της Ναυτιλιακής Εταιρίας Λέσβου, ναυπηγημένο στα ναυπηγεία Alstom Leroux Naval της Γαλλίας. Η ρότα του στο νερό χαράζει παρόμοιο αφρίζον "V" με το μοναχικό άστρο μας. Σαν παράδειγμα του ότι τα ανθρώπινα έργα συναγωνίζονται τα θαύματα του ουρανού.

Τό ίδιο φαινόμενο μπορείτε να αναπαράγετε στην κουζίνα σας βάζοντας ένα πιάτο κάτω από την ροή της βρύσης. Το νερό που θα συσσωρεύεται στην περιφέρεια θα απωθείται από την πίεση αυτού που θα πέφτει στο κέντρο και θα σχηματισθεί μια διακριτή άλως (ακτίνας ανάλογης με την ροή του νερού από την βρύση).

Η απόσταση, βέβαια, από το άστρο μέχρι την αιχμή του μετώπου (που στην εικόνα μοιάζει αμελητέα) είναι μερικά δισεκατομμύρια χιλιόμετρα (ανάλογα με την ισχύ του ηλιακού ανέμου και την σχετική ταχύτητα κινήσεως του άστρου) και τα δικά μας Voyagers έκαναν 30 σχεδόν χρόνια να την διασχίσουν...

Υπάρχει ομορφιά, ποίηση και ρομαντισμός στο σύμπαν; Παρ' ότι πρόκειται για αξίες ανθρωποκεντρικές, είναι δύσκολο να δεχθεί κανείς ότι σπαταλήθηκε τόσο υλικό σε ενέργεια, χώρο και χρόνο, αν όχι για να έρθει η ώρα κάποτε μερικά ζευγάρια μάτια να ατενίζουν αυτή την "σπατάλη" με θαυμασμό. Ή όχι;

Λεπτομέρεια: πάνω δεξιά φαίνεται και ένα μικρότερο μέτωπο γύρω από ένα άλλο αστέρι που τραβάει τον δικό του δρόμο.