Πετάει, πετάει ο... κρατισμός;

Τα επιχειρήματα έχουν ξανακουστεί, είναι πλέον κοινότοπα και δεν αιφνιδιάζουν κανένα. Κάθε φορά που έρχεται η ώρα να απαλλαγεί ο κρατικός προϋπολογισμός από μία ετήσια επιβάρυνση εκατοντάδων εκατομμυρίων €, τα ίδια και τα ίδια θα ειπωθούν ξανά και ξανά, σε μια στρεψόδικη απόπειρα να παρουσιαστεί για πολλοστή φορά το άσπρο μαύρο, ο ήλιος να ανατέλλει από την δύση και η σελήνη να είναι τετράγωνη.



Ο στόχος προφανής: να αναβληθεί για μια ακόμη φορά η εκκαθάριση - ιδιωτικοποίηση της Ολυμπιακής (γιατί να ματαιωθεί αποκλείεται, εκτός αν νεκραναστηθεί εν Ελλάδι ο μπολσεβικισμός και υψωθεί νέο παραπέτασμα, εις προστασίαν της νεοπαγούς σοσιαλιστικής οάσεως από την αιμοβόρα καπιταλιστική Δύση).

Προηγήθηκαν δεκαετίες απραξίας και ημιτελών προσπαθειών. Πολιτικοί και από τα δύο κόμματα εξουσίας, σιωπηλώς ή μεγαλοφώνως, κατά καιρούς ομολόγησαν ότι λύση για τον «Εθνικό Αερομεταφορέα» θα ήταν μόνον η ιδιωτικοποίηση. Διαπίστωση που δεν συνιστά πρωτοτυπία, αφού είναι η υποχρεωτική οδός την οποία ακολούθησαν πολλές άλλες κρατικές αεροπορικές εταιρείες σε δυσχέρεια, στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Κάποιες από αυτές (πχ. Air France) με την ιδιωτικοποίηση, γενναίες αλλαγές και συμμαχίες διατήρησαν την ηγεμονική θέση τους στις αερομεταφορές, κάποιες αναγκάστηκαν να πωλήσουν τις υλικές αξίες τους και να κλείσουν (πχ. Sabena και πολλές μικρότερου μεγέθους), μερικές πέρασαν σε άλλα χέρια και μετασχηματίστηκαν μετά από ρευστοποίηση (πχ. Swissair) και άλλες βρίσκονται σήμερα σε διαδικασία ιδιωτικοποίησης (πχ. Alitalia). Σε ορισμένες περιπτώσεις, τις ρευστοποιήσεις ακολούθησαν δίκες που εξέτασαν την ευθύνη παραγόντων των εταιρειών αλλά και τραπεζικών στελεχών στις χρεωκοπίες, αλλά η επίθεση της 09-11 στους Διδύμους Πύργους φαίνεται να έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην ατυχή κατάληξη πολλών από τις εταιρείες του κλάδου.

Στην δική μας, βέβαια, Ολυμπιακή πρόσθετο ρόλο (αν όχι τον κυρίαρχο) έπαιξε η χρησιμοποίησή της για ρουσφετολογικούς διορισμούς, η άσκηση "κοινωνικής πολιτικής" διά μέσου της εταιρείας (ειπώθηκε ότι εκρατείτο η τιμή του ναύλου για την διαδρομή Αθήνα Ηράκλειο καθηλωμένη στις 1.500 δρχ., την εποχή κατά την οποία με το πλοίο η ίδια διαδρομή κόστιζε 4.500 δρχ.!), η δωρεάν παροχή υπηρεσιών προς κομματικά στελέχη και μεταφερόμενους ετεροδημότες ψηφοφόρους και, βέβαια, η εξασφάλιση, στο πολυάριθμο προσωπικό, συνθηκών εργασίας προνομιακών εν σχέσει με τον ιδιωτικό τομέα (κάτι που είναι γεγονός γενικότερα στον ελληνικό στενό και ευρύ Δημόσιο Τομέα, αφού λειτουργεί ως παραδεισιακός εργασιακός προορισμός για τα «πρωτότοκα παιδιά» της Ελλάδος). Υπόνοιες για λεηλασία της από διοικήσεις έχουν επίσης διατυπωθεί.

Πλην, κάθε απόπειρα προς (την μόνη παραδεκτή επί δυτικοευρωπαϊκού εδάφους) λύση του αδιεξόδου για την δική μας Ολυμπιακή προσέκρουσε στις αντιδράσεις των σωματείων των εργαζομένων καθώς και του πολιτικού (ΚΚΕ, ΣΥΝ) και ιδεολογικού (ψηφοφόροι ΚΚΕ, ΣΥΝ, ΠΑΣΟΚ και.... βάλε) βραχίονα της εδώ Αριστεράς. Συνδικαλιστικός μαξιμαλισμός συνδυασμένος με απειλή δυναμικών κινητοποιήσεων έκαναν έτσι ώστε η αναβολή να είναι η μόνιμη επωδός, εν όψει συγκρούσεων και πολιτικού κόστους.

Τι λέγεται (για πολλοστή φορά) και πάλι εναντίον της υποχρεωτικής και αναπόφευκτης (αυτή τη φορά) εκκαθάρισης;

(1) Η Ολυμπιακή δεν είναι χρεωκοπημένη. Αν το κράτος της καταβάλει τα χρήματα που της χρωστά, θα είναι κερδοφόρος. Προοδευτικώς και αθορύβως η Ολυμπιακή εξυγιαίνεται.

Ιστορίες για (ημεδαπούς) αγρίους. Ο ποταμός Πακτωλός να εκτραπεί και να χύνει εφεξής το μυθικό χρυσάφι του στην Ολυμπιακή, δεν πρόκειται να αποσβέσει τα φέσια που επί δεκαετίες έχουν συσσωρευτεί. Και κυρίως δεν πρόκειται να εμποδίσει την Ολυμπιακή να παράξει νέα χρέη στο μέλλον. Επανειλημμένες διαγραφές χρεών με την προσδοκία μη αναπαραγωγής τους οδήγησαν σε νέα χρέη.

Με την παρούσα μορφή, το πολυάριθμο προσωπικό, τις συναφθείσες συμβάσεις εργασίας και - αν θέλετε - και την ενδημούσα αναποτελεσματικότητα των διορισμένων από το κράτος διοικήσεων, η Ολυμπιακή είναι καταδικασμένη να παράγει νέα χρέη, ευθύς μόλις αποσβεστούν τα παλαιά. Η EU δεν ενδιαφέρεται (και δικαίως) για το πώς χειρίστηκε το Ελληνικό Κράτος το θέμα μέχρι σήμερα. Η ουσία εν τέλει είναι ότι μια εταιρεία χρεωκόπησε μεγαλοπρεπώς ενώ το Κράτος (που υποτίθεται πως της χρωστάει χρήματα) είναι και αυτό βαθύτατα χρεωκοπημένο. Ποιος να ξελασπώσει ποιον; Οι λογιστικές αλχημείες δεν μπορούν να συσκοτίσουν την ουσία.

(2) Η Ολυμπιακή χρεωκόπησε γιατί δεν εφαρμόσθηκε ποτέ ένα αξιόπιστο πρόγραμμα εξυγίανσης.

Η διατύπωση μπορεί να εμπεριέχει κάποια αλήθεια, αλλά σκιάζει εντέχνως δύο άλλες:
- Ένας τουλάχιστον από τους λόγους που τα προγράμματα εξυγίανσης απέτυχαν είναι ότι η σύγκρουση με κεκτημένα του προσωπικού αποφεύχθηκε συστηματικά.
- Τα περιθώρια για δοκιμές και αποτυχίες έχουν εξαντληθεί. Γιατί πρέπει να δοκιμασθεί ακόμη μία φορά η εφαρμογή (ή η μη εφαρμογή) ενός προγράμματος εξυγίανσης; Δεν χορτάσαμε πια τα φέσια... ολυμπιακών προδιαγραφών;

Εν τέλει, το όλο θέμα αντιμετωπίζεται, με αυτό το επιχείρημα, φιλοσοφικά: ενώ εκτελούμε ελεύθερη πτώση, αντί να σωθούμε με εγκατάλειψη ζητούμε πίστωση χρόνου για να συζητήσουμε την κοσμολογική σημασία της βαρύτητας... Αν υπάρχει ένα κράτος το οποίο, παίζοντας τον ρόλο του επιχειρηματία – επενδυτή, θα κατόρθωνε να λύσει τον Γόρδιο δεσμό της εξυγίανσης της Ολυμπιακής, αυτό σίγουρα δεν είναι το Ελληνικό. Υπάρχει, πλέον, επί τούτου επαρκής τεκμηρίωση...

(3) Όλα γίνονται υπέρ κάποιου ιδιώτη ανταγωνιστή. Θα πάρει τα φιλέτα κοψοχρονιά και θα αφήσει τα χρέη αμανάτι στο Δημόσιο.

Κλασσικό κρατικιστικό επιχείρημα. Η καπιταλιστική αγορά καραδοκεί να βυθίσει τα δόντια της στο λαιμό του λαού - θύματος και να του πιει το αίμα. Ο τρισκατάρατος καπιταλισμός και η εμμονή του στο μιαρόν κέρδος μας απειλούν. Ξεσηκωθείτε! Όταν επί δεκαετίες τα χρέη της Ολυμπιακής φορτωνόταν στο Δημόσιο δεν υπήρχε αντίρρηση. Αξιώνουμε όμως από το όποιο ιδιωτικό σχήμα προκύψει να αναλάβει να τα πληρώσει!

Αυτό που συμβαίνει όμως τώρα είναι ότι μια χρεωκοπημένη επιχείρηση εξακολουθεί να απομυζά δις € από τον κρατικό προϋπολογισμό και αυξάνει τον δυσβάσταχτο κρατικό δανεισμό, εξαιτίας του οποίου υποθηκεύεται το μέλλον των επομένων γενεών. Τον λογαριασμό καλούνται να πληρώσουν και πολίτες που δεν χρησιμοποιούν ποτέ τους αεροπλάνο. Και όλα αυτά (μεταξύ άλλων και) για να εξασφαλίζονται τα προνομιακά εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα μερικών χιλιάδων εργαζομένων. Βεβαίως η εξαφάνιση μιας εταιρείας θα ωφελήσει, με τον χώρο που θα απελευθερώσει, άλλες (μεταξύ των οποίων και το διάδοχο σχήμα της νυν Ολυμπιακής). Και λοιπόν; Πρέπει δηλαδή οι εταιρείες να δουλεύουν με ζημίες; Ή μήπως πρέπει να αναλάβουν τα χρέη που παρήγαγε ο δικός μας κρατισμός επί δεκαετίες;

(4) Η ανακοίνωση των προθέσεων για μετάβαση σε ιδιωτικό σχήμα έγινε σε τελείως ακατάλληλο χρόνο.

Αλλά ποτέ δεν υπάρχει «κατάλληλος χρόνος» για τέτοιου είδους γνωστοποιήσεις προθέσεων. Πάντοτε, γι’ αυτούς που αντιστρατεύονται την ουσία της κίνησης, καμία χρονική μεθόδευση δεν θα είναι ικανοποιητική. Θα υπάρχουν πάντοτε εορτές (Χριστούγεννα, Πάσχα) ή διακοπές εν όψει. Αντιθέτως, όταν η Ολυμπιακή παρέλυε και παραδιδόταν στην διεθνή απαξίωση με απεργίες σε καίριες για την επιβατική της κίνηση εποχές, οι οψίμως ανησυχούντες σιωπούσαν ή ενεθάρρυναν.

(5) Έπρεπε να ακολουθήσουμε το γαλλικό μοντέλο. Ας κάνουμε ό,τι κάνει η Air France. Εμπρός να επιτεθούμε σε όσους καταγγέλλουν την Ολυμπιακή για παράνομες κρατικές ενισχύσεις.

Η Air France ακολούθησε γενναίες πολιτικές ιδιωτικοποίησης και αυτή την στιγμή (μετά και την συγχώνευση με την KLM) το Γαλλικό Δημόσιο κατέχει μόνον 19% των μετοχών της. Είναι μια από τις ισχυρότερες αεροπορικές εταιρείες παγκοσμίως και εξακολουθεί, παρά την ιδιωτικοποίησή της (ή μάλλον και εξ αιτίας αυτής!), να ταξιδεύει τα εθνικά χρώματα της Γαλλίας σε πέντε ηπείρους (παρεμπιπτόντως, το ότι ιδιωτικοποιήθηκε δεν αναιρεί τον εθνικό συμβολισμό της για τους Γάλλους πολίτες). Μπορεί να λαμβάνει κρατικές ενισχύσεις ή όχι. Αλλά έχει μέτωπο στην αγορά για να αντικρούσει τις κατηγορίες, όπως και το Γαλλικό κράτος επίσης, καθώς συνέβαλε με συγκεκριμένες αποφάσεις στην προσαρμογή της στο Ευρωπαϊκό και διεθνές ανταγωνιστικό μη προστατευτικό περιβάλλον.

Θυμίζω ότι η Γαλλία είναι από τις μήτρες του κρατισμού (ο όρος «κρατισμός» ή «κρατικισμός» είναι άλλωστε απόδοση στα ελληνικά του γαλλικού “étatisme”), αλλά και αυτή ακόμη προσαρμόσθηκε. Άλλα, λοιπόν, τα μάτια της πέρδικας και άλλα της κουκουβάγιας. Άλλο Air France και άλλο Air... Défaillance.

(6) Μια ελληνική επιχείρηση – διαφήμιση για τα εθνικά συμφέροντα παραδίδεται σε ιδιώτες. Χάνεται ένα εθνικό κεφάλαιο, φορέας ανυπολόγιστης υπεραξίας. Πλήττεται ο τουρισμός.

Πρόκειται για «πατριωτικό» επιχείρημα. Στην πραγματικότητα βέβαια, με την παρούσα της μορφή η Ολυμπιακή είναι εθνικό κεφάλαιο με... αρνητικό πρόσημο, εθνική ζημία, φορέας διεθνούς απαξίας. Από τα 14 εκ. των τουριστών που ετησίως επισκέπτονται την Ελλάδα, 500.000 (3,6%) μόλις επιλέγουν ως μέσον την Ολυμπιακή. Αλλά ας πούμε ότι είναι θέμα εθνικής εικόνας. Αν λοιπόν ήταν υγιής και αντί του κράτους την κατείχαν εφοπλιστές ή τραπεζικά σχήματα, σε τι θα έβλαπτε την εθνική εικόνα; Είναι, δε, πιθανόν εν τέλει τα σχήματα ιδιοκτησίας να είναι καθ’ υπεροχήν ελληνικά. Η (ελληνική και μη) επιχειρηματικότητα είναι εν τέλει πηγή ντροπής για τους Έλληνες;



Εν συνόψει, το σύνολο των επιχειρημάτων διατυπώνεται κυρίως:

- Από αυτούς που στη πραγματικότητα ενδιαφέρονται για την εξασφάλιση των δικών τους εργασιακών και ασφαλιστικών προνομίων (εργαζόμενοι και εκπρόσωποί τους συνδικαλιστές). Το ενδιαφέρον είναι τότε ψευδεπίγραφο και υποκρύπτει αδέξια τα αντανακλαστικά αυτοσυντήρησης των επιχειρηματολογούντων.

- Από το τμήμα εκείνο του πολιτικού φάσματος που προσβλέπει στην διατήρηση του κεντρικού ρόλου του κράτους στην οικονομία. Με αυτό τον τρόπο διαιωνίζεται ο παρεμβατισμός των πολιτικών προσώπων στην οικονομία και την εργασία και η διαιώνιση της εξάρτησης πολίτη από πολιτικούς για την εύρεση εργασίας. Επιπλέον, ακόμη και για τα κόμματα που δεν προσβλέπουν σε άσκηση εξουσίας (κοινοβουλευτική αριστερά), ο κρατισμός, πέραν ιδεολογίας, είναι και όρος απαραίτητος της επιβίωσής τους, αφού εντός του προστατευομένου περιβάλλοντος της κρατικής οικονομίας αναπτύσσεται και θάλλει ο συνδικαλισμός και σ’ αυτό εκκολάπτονται τα μελλοντικά της στελέχη. Ενώ παράλληλα παραμένει και υπολογίσιμη δεξαμενή άντλησης των ψηφοφόρων της, αφού εργαζόμενοι υπό προνομιακό και προστατευόμενο εργασιακό καθεστώς έχουν κάθε λόγο να συστρατεύονται με τους φυσικούς υποστηρικτές του.

- Τέλος, από υπολογίσιμη μερίδα απλών πολιτών, οι οποίοι, ενώ δεν αισθάνονται ιδιαιτέρως ευτυχείς να πληρώνουν λογαριασμούς άλλων, καλοβλέπουν παρ’ όλα ταύτα κάθε παράταση της διατήρησης του Κράτους σε ρόλο επιχειρηματία και κυριαρχίας του στην οικονομία. Οι λόγοι; Είτε, απασχολούμενοι ήδη σε άλλους τομείς του στενού ή ευρύτερου Δημοσίου Τομέα, τίθενται αντανακλαστικώς εν αμύνει, επιθυμούντες να διατηρήσουν ασφαλείς και προνομιακές συνθήκες εργασίας, χωρίς αξιολογήσεις, ανταγωνισμό και με αδιάφορο εργοδότη. Ή, ευρισκόμενοι στον Ιδιωτικό Τομέα, επενδύουν εντούτοις στην διατήρηση ενός πολύχωρου και πολυπλόκαμου Δημοσίου, ώστε να διατηρούν πιθανότητες να τον «εκπορθήσουν» και αυτοί εν ευθέτω χρόνω, για τους ίδιους ή τα παιδιά τους (η ελπίδα πεθαίνει τελευταία).

Κλείνω την μακροσκελή αυτή παράθεση σκέψεων με την ελπίδα το τμήμα της Ολυμπιακής που έχει τεχνογνωσία και διάθεση για δουλειά (και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί εν δυνάμει εθνικό κεφάλαιο) να βρει την θέση που του αρμόζει στην ιδιωτική αγορά και να διατηρήσει ή να ανακτήσει το μερίδιο του ελληνικού και διεθνούς κοινού που του αξίζει, ως νέο ιδιωτικό σχήμα, χωρίς να συσσωρεύει πλέον βάρη στην εθνική οικονομία.

.................................................................................

Υ.Γ.(1) Για την σύγκριση Ελληνικού και Βρετανικού καπιταλισμού (θατσερικού, όπως με διάθεση απαξίωσης λέμε οι ιθαγενείς εδώ, διάθεση που καθόλου δεν φαίνεται να συμμερίζονται οι... κάπως πιο αρμόδιοι να κρίνουν Βρετανοί), διαβάστε τι λέει ο Στέλιος Χατζηιωάννου, επιχειρηματίας κατ' εξακολούθησιν (serial enterpreneur) όπως αυτοαποκαλείται, στο The World in 2005 του Economist, εξηγώντας γιατί έφτιαξε την Easyjet στην Αγγλία και όχι αλλού:
"In countries with a strong socialist background, like my own birthplace, Greece, one sees a preponderance of another type of enterpreneur: the type that excels at servicing one customer only, the government. [...] That is why I chose Britain ten years ago to launch my first "easy" -branded venture, easyJet. I chose Britain, not Greece, for the launch, and my father, also a Greek who lent me the money, agreed. I believed then and Ι am even more convinced now that Britain has the best legal system in Europe, one that you can trust to sue the so-called flag carrier airline and still get a fair hearing. I do not think this would have been the case in Greece, or even France or Germany."
Αλλά βέβαια, και αυτός ανήκει στις καταχθόνιες δυνάμεις του καπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης. Δεν περιμέναμε να πει τίποτε διαφορετικό...

Υ.Γ.(2) Άκουσα να απαντά αρχισυνδικαλιστής της Ολυμπιακής στα σχετικά παραδείγματα από πρακτικές έναντι άλλων προβληματικών αεροπορικών εταιρειών:
«Τα πρότυπα Swissair, El Al, Sabena κτλ. δεν μπορούν να εφαρμοσθούν σε μας, γιατί η Ολυμπιακή είναι ευρωπαϊκή εταιρεία με άλλους σκοπούς και άλλους στόχους».

Όσο γι' αυτό...