Sunday, December 30, 2007

Η τέχνη του κυριολεκτείν μεταφορικώς

...και άλλα παράδοξα


Ο πίνακας είναι του Jackson Pollock

Σημείωση συντάξεως: όσοι κουράζονται από τα μακροσκελή κείμενα και τα γλωσσικά τερτίπια (και μάλιστα χρονιάρες μέρες), ας πάνε κατ’ ευθείαν στο τέλος, όπου θα βρουν ευχάριστα βίντεο με οπτικές ψευδαισθήσεις.

Είναι σύνηθες τελευταία στην Ελλάδα να πλειοδοτούμε σε εντυπωσιασμό όταν θέλουμε να προκαλέσουμε την προσοχή των ακροατών ή των αναγνωστών μας. Καθώς μάλιστα τα ακροάματα και τα προς ανάγνωση κείμενα αυξήθηκαν κατακόρυφα, ιδιαίτερα με την άνθιση της ιδιωτικής τηλεόρασης και την εξάπλωση του internet στην Ελλάδα, υπάρχει ένας ιδιόμορφος ανταγωνισμός για πρόκληση και διατήρηση του ενδιαφέροντος του «καταναλωτή» κειμένων, για να πεισθεί να ακούσει ή να διαβάσει ένα κείμενο μέχρι το τέλος. Εχθρός το τηλεχειριστήριο της τηλεόρασης, το «ποντίκι» του υπολογιστή ή και η υπνηλία του προοριζομένου να «καταναλώσει» το κείμενο.

Ανυπεράσπιστο θύμα αυτού του ζήλου για προσέλκυση προσοχής στο ό,τι λέγεται ή γράφεται είναι βέβαια η γλώσσα. Θα αναφερθώ σήμερα σε μια ιδιαίτερη περίπτωση γλωσσικού μαξιμαλισμού, που συνιστά σχιζοειδή de facto ακύρωση της έννοιας της μεταφοράς. Δείτε τα παραδείγματα που ενδεικτικά αλίευσα από κείμενα εφημερίδων, τηλεόρασης ή του internet. Είναι αυθεντικά!
.....................................................................
"Οι γιατροί της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας του Ευαγγελισμού δίνουν κυριολεκτικά μάχη με το χρόνο..." (πέφτουν και μπαταριές;)

"Οι υπάλληλοι του ΗΣΑΠ στο κέντρο διαχείρισης κυκλοφορίας των συρμών κυριολεκτικά χτενίζουν τις οθόνες όπου απεικονίζεται η εικόνα που έρχεται από τις κάμερες του δικτύου..." (να πέτυχε άραγε η coupe;)

"Το 1960 ο Υμηττός ήταν κυριολεκτικά «φαλακρό βουνό»..." (η άτιμη η τριχόπτωση!)

"Κυριολεκτικά κεραυνοβολήθηκε ο άτυχος καταναλωτής μόλις άνοιξε τον φάκελο και αντίκρυσε τον λογαριασμό του τηλεφώνου του..." (ενώ αν είχε γείωση...)

"Κυριολεκτικά καυτή η επικαιρότητα απόψε..." (μην αρχίστε να δοκιμάζετε, περιμέντε λίγο να κρυώσει)

"Ο συνάδελφος του διπλανού γραφείου κυριολεκτικά εξερράγη..." (και τα θραύσματά του τραυμάτισαν σοβαρά άλλους τρεις υπαλλήλους)

"Ο προσκεκλημένος της εκπομπής ήταν κυριολεκτικά εκτός εαυτού και κανείς δεν κατόρθωνε να τον ηρεμήσει..." (άλλη μια αξιόπιστη μαρτυρία διαχωρισμού ψυχής από το σώμα και ελευθέρας περιφοράς της στο χώρο)

"Δύο εκατομμύρια λίρες έκαναν κυριολεκτικά φτερά..." (πότε αρχίζει η κυνηγετική περίοδος;)

"Το πρόγραμμα δεν έχει εξασφαλισμένη χρηματοδότηση και μετά τον Σεπτέμβριο βρίσκεται κυριολεκτικά στον αέρα..." (θα πετάξει ή θα πέσει;)

"Στην κυριολεξία φύλλο και φτερό έκαναν το γραφείο του κατηγορουμένου τα αστυνομικά όργανα..." (ευτυχώς που δεν φυσούσε και οι καθαρίστριες μάζεψαν πούπουλα και φύλλα στο λεπτό)

"Κυριολεκτικά εξανεμίζονται τα εισοδήματα των γαλακτοπαραγωγών από τα καρτέλ του γάλατος που λειτουργούν στην αγορά..." (κατά πού φυσάει ο άνεμος, να πάμε να μαζέψουμε το «μαρούλι»;)

"Το πύρινο μέτωπο άφησε πίσω του στην κυριολεξία κρανίου τόπο..." (επιτέλους εντοπίσθηκε η ακριβής θέση της Σταυρώσεως)

"Οι προμήθειες αυτές στην κυριολεξία αφυδατώνουν το Ελληνικό Δημόσιο..." (μήπως να του βάλουνε ορρό;)

"Η κατάστασή του ήταν απελπιστική. Ο χειρουργός σήκωσε στην κυριολεξία τα χέρια ψηλά..." (είχε ξεχάσει να αφήσει και το νυστέρι και παραλίγο να βγάλει κανένα μάτι)

"Η διάταξη αυτή, μετά τις αντιρρήσεις που εκφράστηκαν, μένει κυριολεκτικά μετέωρη..." (τουλάχιστον να μην έχει υψοφοβία...)

"Οι όποιες ενστάσεις θα πέσουν κυριολεκτικά στο κενό..." (αλίμονο σ’ αυτόν που θα βρεθεί από κάτω)

"Η ξενόφερτη δικτατορία έβαλε στην κυριολεξία στο γύψο την Ελλάδα..." (άντε να ’ρθουν και οι φίλοι να ζωγραφίσουν πάνω καρδούλες και να γράψουν ραβασάκια)

"Οι χρεώσεις ήταν απίστευτες. Η εταιρεία στην κυριολεξία μας έγδαρε." (ακούγεται ότι συνεργάζεται με βυρσοδεψεία)

"Οι ιδιοκτήτες στην κυριολεξία θα σας σκλαβώσουν με τη γνήσια κρητική φιλοξενία τους." (κι άλλη σκλαβιά, ακόμα δεν προλάβαμε να σηκώσουμε κεφάλι;)

"Στις μέρες μας η επιστήμη έχει κάνει στην κυριολεξία τεράστια άλματα." (ψύλλος είναι;)

"Η Τουρκία, που ως τις 9 Φεβρουαρίου εμφάνιζε αύξηση 26% στον τουρισμό της, αυτή τη στιγμή στην κυριολεξία καταποντίζεται..." (εμ, χρειάζεται και ναυτοσύνη στον τουρισμό)

"Θραύση στην κυριολεξία κάνει η ανθελληνική προπαγάνδα..." (να πώς θα σπάσω κάτι καρύδια)

"Ο τόπος πνίγεται στην κυριολεξία στο πράσινο..." (να μην κολυμπάει άμα δεν ξέρει μπάνιο)
.....................................................................

Η μεταφορά είναι ένα μαγικό σχήμα λόγου. Αιφνιδιάζει παραλληλίζοντας μια κατάσταση προς μια άλλη, χωρίς να καταφεύγει στο συνδετικό μόριο «σαν» της παρομοίωσης. Η χρήση του όρου «κυριολεκτικά» ή «στην κυριολεξία» ακολουθούμενου από μια μεταφορά ακυρώνει την ομορφιά της τελευταίας, την ευρηματικότητα, την γλαφυρότητα και την τολμηρότητά της, χάρις στις οποίες δικαίως διεκδικεί, νομίζω, μια θέση διάκρισης στα καλλιστεία των γλωσσικών σχημάτων. Ακυρώνει όμως και τον ρόλο της μεταφοράς, αφού μάταια οδηγεί τον αναγνώστη ή τον ακροατή σε αναζήτηση της κυριολεξίας, ενώ νόημα εξακολουθεί να υπάρχει μόνον αν η φράση νοηθεί μεταφορικά (αυτό θέλησα να δείξω με τα δικά μου σχόλια στις παρενθέσεις, καταφανείς παραδοξολογίες, προκύπτουσες εντούτοις ως ευθείες συνέπειες της - κατά προτροπή - κυριολεκτικής ερμηνείας των φράσεων που συνοδεύουν).

Η χρήση βέβαια, στην κυριολεκτική της εκδοχή, μιας φράσης που συνηθέστερα εκφέρεται μεταφορικά, υπό τον όρο όμως ότι επιδιώκεται ενσυνείδητα και είναι συνεπής ως προς το τελικό νόημα, είναι αφ’ εαυτής ένα καθ' όλα θεαματικό γλωσσικό εφεύρημα που ξαφνιάζει. Θαυμάστε το σε μία επιτυχημένη εκφορά του: «Η Θεσσαλονίκη είναι μία καταπληκτική πόλη για να έρθουν ξένοι σπουδαστές. Οι φοιτητές μπορούν στην κυριολεξία να περπατήσουν στα βήματα του Φίλιππου, του Αλέξανδρου και του Αποστόλου Παύλου». Εδώ η κυριολεξία (οι φοιτητές περπατούν εκεί όπου παλαιότερα περπάτησαν ιστορικά πρόσωπα) είναι αυτή που ο συντάξας το κείμενο θέλει να εννοήσει, σε αντιδιαστολή με την συνηθέστερα μεταφορική χρήση της φράσης («ακολουθώ τα βήματα κάποιου» = τον μιμούμαι σε δράση και συμπεριφορά). Αντιθέτως, η άκριτη (σε εμφατικό ρόλο) χρήση τού «στην κυριολεξία» (ή «κυριολεκτικά») δίπλα σε μια μεταφορά, ενώ το νόημα εξακολουθεί να είναι εμφανέστατα μεταφορικό, παραδίδει το όλο εγχείρημα στην θυμηδία και την γελοιοποίηση.

Και μιας και ο λόγος για γλωσσικά παράδοξα, ιδού μερικά οπτικά παράδοξα που αλίευσα στο youtube:








Καλή διασκέδαση!

Friday, December 28, 2007

Κι άλλος πεθερόπληκτος


Φωτογραφία: Agence France-Presse

Τρυφερές στιγμές περνά το ζεύγος Sarkozy/Bruni, καθώς βρίσκεται σε ταξίδι αναψυχής στην Αίγυπτο. Λέγεται όμως - αν και δεν είναι απόλυτα διασταυρωμένο - ότι την Carla συνοδεύει και παρακολουθεί με άγρυπνο μάτι η μητέρα της. Αν τα πράγματα έχουν όπως οι φήμες τα θέλουν, φαίνεται τελικά πως και Sarkozy να είσαι δεν γλυτώνεις από την πεθερά σου...

Update: Αρχίζει, πρεμπιπτόντως (ακούω), η σύγκρουση μέλλουσας πεθεράς - μαμάς για την πιθανότητα γάμου. Άλλο ένα στερεότυπο από το οποίο δεν γλιτώνει ούτε Πρόεδρος Κράτους...

Monday, December 24, 2007

Το cliché της υπομονής


Tο πρώτο βραβείο στην κατηγορία «Πορτρέτα Zώων» κέρδισε ο Nορβηγός Baard Ness, σε διαγωνισμό φωτογραφίας της άγριας ζωής ο οποίος διοργανώνεται από το Mουσείο Φυσικής Iστορίας του Λονδίνου και το περιοδικό BBC Wildlife. O Ness φωτογράφησε την «κρυμμένη φώκια» του στο νησί Σβάλμπαρντ της Aρκτικής, βόρεια της Nορβηγίας, και περίμενε για ώρες έως ότου να εμφανιστεί η εικονιζόμενη φώκια σε μια τρύπα στον πάγο.

Είναι αλήθεια ότι η επένδυση χρόνου σε μία φαινομενικά αντιπαραγωγική περίοδο αναμονής αποδεικνύεται συχνά άριστη κίνηση τακτικής, ιδιαίτερα μάλιστα όταν είναι προϊόν ευφυούς σταθμίσεως παραγόντων και συνθηκών. Μάρτυς - μεταξύ των άλλων - και η υπέροχη φωτογραφία!

“Good things come to those who wait,* ιδού ένα αγαπημένο στερεότυπο των αγγλομαθών. Εν τούτοις, τέτοια στερεότυπα, κανόνες ζωής που τρόπον τινά ικανοποιούμασθε να αναπαράγουμε φραστικά ή στην πράξη, παροιμίες η επαλήθευση και εν πολλοίς η επίκληση των οποίων τις έχει μετατρέψει σε clichés, υπάρχουν για να επιβεβαιώνονται αλλά και να καταρρίπτονται κατά περίπτωση. Και είναι βέβαιο πως για κάθε τυχερό που είδε την υπομονή του να ανταμείβεται υπάρχει τουλάχιστον άλλος ένας που σπατάλησε χρόνο με μηδενικό αποτέλεσμα και ίσως ένας τρίτος που είδε το αποτέλεσμα της αναμονής του να είναι πολύ κατώτερο των προσδοκιών του.

Ανθρώπινες ιστορίες...





* Η φράση αυτή έχει χρησιμοποιηθεί με μεγάλη επιτυχία στην διαφημιστική εκστρατεία της εταιρείας Diageo plc για την μπύρα Guinness, η οποία εντυπωσίασε το 1998. Ουσιαστικά πέτυχε (και με το παραπάνω...) να αναστρέψει την αρνητική εικόνα της συγκεκριμένης μάρκας μπύρας στον καταναλωτή, εικόνα η οποία οφειλόταν στον ιδιαίτερα μεγάλο χρόνο που απαιτείται να γεμίσει κανείς σωστά ένα ποτήρι μπύρας του ενός pint (περίπου 500 ml) από το βρυσάκι του βαρελιού. Το ίδιο μοτίβο υιοθετήθηκε μετέπειτα πολλές φορές ως θέμα για την διαφήμιση της ίδιας μπύρας, και με την ίδια πάντοτε αποστροφή ως επιστέγασμα (ένα από τα μεταγενέστερα spots βλέπετε στο video). Ρωτάτε γιατί; Μα, “on ne change pas une équipe qui gagne” («ομάδα που κερδίζει δεν την αλλάζουμε») λένε οι Γάλλοι. Άλλο cliché κι αυτό, που σέρνει πίσω του τον δικό του μακρύ κατάλογο πανηγυρικών επιβεβαιώσεων αλλά και τραγικών διαψεύσεων...

Saturday, December 08, 2007

Πετάει, πετάει ο... κρατισμός;



Τα επιχειρήματα έχουν ξανακουστεί, είναι πλέον κοινότοπα και δεν αιφνιδιάζουν κανένα. Κάθε φορά που έρχεται η ώρα να απαλλαγεί ο κρατικός προϋπολογισμός από μία ετήσια επιβάρυνση εκατοντάδων εκατομμυρίων €, τα ίδια και τα ίδια θα ειπωθούν ξανά και ξανά, σε μια στρεψόδικη απόπειρα να παρουσιαστεί για πολλοστή φορά το άσπρο μαύρο, ο ήλιος να ανατέλλει από την δύση και η σελήνη να είναι τετράγωνη.



Ο στόχος προφανής: να αναβληθεί για μια ακόμη φορά η εκκαθάριση - ιδιωτικοποίηση της Ολυμπιακής (γιατί να ματαιωθεί αποκλείεται, εκτός αν νεκραναστηθεί εν Ελλάδι ο μπολσεβικισμός και υψωθεί νέο παραπέτασμα, εις προστασίαν της νεοπαγούς σοσιαλιστικής οάσεως από την αιμοβόρα καπιταλιστική Δύση).

Προηγήθηκαν δεκαετίες απραξίας και ημιτελών προσπαθειών. Πολιτικοί και από τα δύο κόμματα εξουσίας, σιωπηλώς ή μεγαλοφώνως, κατά καιρούς ομολόγησαν ότι λύση για τον «Εθνικό Αερομεταφορέα» θα ήταν μόνον η ιδιωτικοποίηση. Διαπίστωση που δεν συνιστά πρωτοτυπία, αφού είναι η υποχρεωτική οδός την οποία ακολούθησαν πολλές άλλες κρατικές αεροπορικές εταιρείες σε δυσχέρεια, στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Κάποιες από αυτές (πχ. Air France) με την ιδιωτικοποίηση, γενναίες αλλαγές και συμμαχίες διατήρησαν την ηγεμονική θέση τους στις αερομεταφορές, κάποιες αναγκάστηκαν να πωλήσουν τις υλικές αξίες τους και να κλείσουν (πχ. Sabena και πολλές μικρότερου μεγέθους), μερικές πέρασαν σε άλλα χέρια και μετασχηματίστηκαν μετά από ρευστοποίηση (πχ. Swissair) και άλλες βρίσκονται σήμερα σε διαδικασία ιδιωτικοποίησης (πχ. Alitalia). Σε ορισμένες περιπτώσεις, τις ρευστοποιήσεις ακολούθησαν δίκες που εξέτασαν την ευθύνη παραγόντων των εταιρειών αλλά και τραπεζικών στελεχών στις χρεωκοπίες, αλλά η επίθεση της 09-11 στους Διδύμους Πύργους φαίνεται να έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην ατυχή κατάληξη πολλών από τις εταιρείες του κλάδου.

Στην δική μας, βέβαια, Ολυμπιακή πρόσθετο ρόλο (αν όχι τον κυρίαρχο) έπαιξε η χρησιμοποίησή της για ρουσφετολογικούς διορισμούς, η άσκηση "κοινωνικής πολιτικής" διά μέσου της εταιρείας (ειπώθηκε ότι εκρατείτο η τιμή του ναύλου για την διαδρομή Αθήνα Ηράκλειο καθηλωμένη στις 1.500 δρχ., την εποχή κατά την οποία με το πλοίο η ίδια διαδρομή κόστιζε 4.500 δρχ.!), η δωρεάν παροχή υπηρεσιών προς κομματικά στελέχη και μεταφερόμενους ετεροδημότες ψηφοφόρους και, βέβαια, η εξασφάλιση, στο πολυάριθμο προσωπικό, συνθηκών εργασίας προνομιακών εν σχέσει με τον ιδιωτικό τομέα (κάτι που είναι γεγονός γενικότερα στον ελληνικό στενό και ευρύ Δημόσιο Τομέα, αφού λειτουργεί ως παραδεισιακός εργασιακός προορισμός για τα «πρωτότοκα παιδιά» της Ελλάδος). Υπόνοιες για λεηλασία της από διοικήσεις έχουν επίσης διατυπωθεί.

Πλην, κάθε απόπειρα προς (την μόνη παραδεκτή επί δυτικοευρωπαϊκού εδάφους) λύση του αδιεξόδου για την δική μας Ολυμπιακή προσέκρουσε στις αντιδράσεις των σωματείων των εργαζομένων καθώς και του πολιτικού (ΚΚΕ, ΣΥΝ) και ιδεολογικού (ψηφοφόροι ΚΚΕ, ΣΥΝ, ΠΑΣΟΚ και.... βάλε) βραχίονα της εδώ Αριστεράς. Συνδικαλιστικός μαξιμαλισμός συνδυασμένος με απειλή δυναμικών κινητοποιήσεων έκαναν έτσι ώστε η αναβολή να είναι η μόνιμη επωδός, εν όψει συγκρούσεων και πολιτικού κόστους.

Τι λέγεται (για πολλοστή φορά) και πάλι εναντίον της υποχρεωτικής και αναπόφευκτης (αυτή τη φορά) εκκαθάρισης;

(1) Η Ολυμπιακή δεν είναι χρεωκοπημένη. Αν το κράτος της καταβάλει τα χρήματα που της χρωστά, θα είναι κερδοφόρος. Προοδευτικώς και αθορύβως η Ολυμπιακή εξυγιαίνεται.

Ιστορίες για (ημεδαπούς) αγρίους. Ο ποταμός Πακτωλός να εκτραπεί και να χύνει εφεξής το μυθικό χρυσάφι του στην Ολυμπιακή, δεν πρόκειται να αποσβέσει τα φέσια που επί δεκαετίες έχουν συσσωρευτεί. Και κυρίως δεν πρόκειται να εμποδίσει την Ολυμπιακή να παράξει νέα χρέη στο μέλλον. Επανειλημμένες διαγραφές χρεών με την προσδοκία μη αναπαραγωγής τους οδήγησαν σε νέα χρέη.

Με την παρούσα μορφή, το πολυάριθμο προσωπικό, τις συναφθείσες συμβάσεις εργασίας και - αν θέλετε - και την ενδημούσα αναποτελεσματικότητα των διορισμένων από το κράτος διοικήσεων, η Ολυμπιακή είναι καταδικασμένη να παράγει νέα χρέη, ευθύς μόλις αποσβεστούν τα παλαιά. Η EU δεν ενδιαφέρεται (και δικαίως) για το πώς χειρίστηκε το Ελληνικό Κράτος το θέμα μέχρι σήμερα. Η ουσία εν τέλει είναι ότι μια εταιρεία χρεωκόπησε μεγαλοπρεπώς ενώ το Κράτος (που υποτίθεται πως της χρωστάει χρήματα) είναι και αυτό βαθύτατα χρεωκοπημένο. Ποιος να ξελασπώσει ποιον; Οι λογιστικές αλχημείες δεν μπορούν να συσκοτίσουν την ουσία.

(2) Η Ολυμπιακή χρεωκόπησε γιατί δεν εφαρμόσθηκε ποτέ ένα αξιόπιστο πρόγραμμα εξυγίανσης.

Η διατύπωση μπορεί να εμπεριέχει κάποια αλήθεια, αλλά σκιάζει εντέχνως δύο άλλες:
- Ένας τουλάχιστον από τους λόγους που τα προγράμματα εξυγίανσης απέτυχαν είναι ότι η σύγκρουση με κεκτημένα του προσωπικού αποφεύχθηκε συστηματικά.
- Τα περιθώρια για δοκιμές και αποτυχίες έχουν εξαντληθεί. Γιατί πρέπει να δοκιμασθεί ακόμη μία φορά η εφαρμογή (ή η μη εφαρμογή) ενός προγράμματος εξυγίανσης; Δεν χορτάσαμε πια τα φέσια... ολυμπιακών προδιαγραφών;

Εν τέλει, το όλο θέμα αντιμετωπίζεται, με αυτό το επιχείρημα, φιλοσοφικά: ενώ εκτελούμε ελεύθερη πτώση, αντί να σωθούμε με εγκατάλειψη ζητούμε πίστωση χρόνου για να συζητήσουμε την κοσμολογική σημασία της βαρύτητας... Αν υπάρχει ένα κράτος το οποίο, παίζοντας τον ρόλο του επιχειρηματία – επενδυτή, θα κατόρθωνε να λύσει τον Γόρδιο δεσμό της εξυγίανσης της Ολυμπιακής, αυτό σίγουρα δεν είναι το Ελληνικό. Υπάρχει, πλέον, επί τούτου επαρκής τεκμηρίωση...

(3) Όλα γίνονται υπέρ κάποιου ιδιώτη ανταγωνιστή. Θα πάρει τα φιλέτα κοψοχρονιά και θα αφήσει τα χρέη αμανάτι στο Δημόσιο.

Κλασσικό κρατικιστικό επιχείρημα. Η καπιταλιστική αγορά καραδοκεί να βυθίσει τα δόντια της στο λαιμό του λαού - θύματος και να του πιει το αίμα. Ο τρισκατάρατος καπιταλισμός και η εμμονή του στο μιαρόν κέρδος μας απειλούν. Ξεσηκωθείτε! Όταν επί δεκαετίες τα χρέη της Ολυμπιακής φορτωνόταν στο Δημόσιο δεν υπήρχε αντίρρηση. Αξιώνουμε όμως από το όποιο ιδιωτικό σχήμα προκύψει να αναλάβει να τα πληρώσει!

Αυτό που συμβαίνει όμως τώρα είναι ότι μια χρεωκοπημένη επιχείρηση εξακολουθεί να απομυζά δις € από τον κρατικό προϋπολογισμό και αυξάνει τον δυσβάσταχτο κρατικό δανεισμό, εξαιτίας του οποίου υποθηκεύεται το μέλλον των επομένων γενεών. Τον λογαριασμό καλούνται να πληρώσουν και πολίτες που δεν χρησιμοποιούν ποτέ τους αεροπλάνο. Και όλα αυτά (μεταξύ άλλων και) για να εξασφαλίζονται τα προνομιακά εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα μερικών χιλιάδων εργαζομένων. Βεβαίως η εξαφάνιση μιας εταιρείας θα ωφελήσει, με τον χώρο που θα απελευθερώσει, άλλες (μεταξύ των οποίων και το διάδοχο σχήμα της νυν Ολυμπιακής). Και λοιπόν; Πρέπει δηλαδή οι εταιρείες να δουλεύουν με ζημίες; Ή μήπως πρέπει να αναλάβουν τα χρέη που παρήγαγε ο δικός μας κρατισμός επί δεκαετίες;

(4) Η ανακοίνωση των προθέσεων για μετάβαση σε ιδιωτικό σχήμα έγινε σε τελείως ακατάλληλο χρόνο.

Αλλά ποτέ δεν υπάρχει «κατάλληλος χρόνος» για τέτοιου είδους γνωστοποιήσεις προθέσεων. Πάντοτε, γι’ αυτούς που αντιστρατεύονται την ουσία της κίνησης, καμία χρονική μεθόδευση δεν θα είναι ικανοποιητική. Θα υπάρχουν πάντοτε εορτές (Χριστούγεννα, Πάσχα) ή διακοπές εν όψει. Αντιθέτως, όταν η Ολυμπιακή παρέλυε και παραδιδόταν στην διεθνή απαξίωση με απεργίες σε καίριες για την επιβατική της κίνηση εποχές, οι οψίμως ανησυχούντες σιωπούσαν ή ενεθάρρυναν.

(5) Έπρεπε να ακολουθήσουμε το γαλλικό μοντέλο. Ας κάνουμε ό,τι κάνει η Air France. Εμπρός να επιτεθούμε σε όσους καταγγέλλουν την Ολυμπιακή για παράνομες κρατικές ενισχύσεις.

Η Air France ακολούθησε γενναίες πολιτικές ιδιωτικοποίησης και αυτή την στιγμή (μετά και την συγχώνευση με την KLM) το Γαλλικό Δημόσιο κατέχει μόνον 19% των μετοχών της. Είναι μια από τις ισχυρότερες αεροπορικές εταιρείες παγκοσμίως και εξακολουθεί, παρά την ιδιωτικοποίησή της (ή μάλλον και εξ αιτίας αυτής!), να ταξιδεύει τα εθνικά χρώματα της Γαλλίας σε πέντε ηπείρους (παρεμπιπτόντως, το ότι ιδιωτικοποιήθηκε δεν αναιρεί τον εθνικό συμβολισμό της για τους Γάλλους πολίτες). Μπορεί να λαμβάνει κρατικές ενισχύσεις ή όχι. Αλλά έχει μέτωπο στην αγορά για να αντικρούσει τις κατηγορίες, όπως και το Γαλλικό κράτος επίσης, καθώς συνέβαλε με συγκεκριμένες αποφάσεις στην προσαρμογή της στο Ευρωπαϊκό και διεθνές ανταγωνιστικό μη προστατευτικό περιβάλλον.

Θυμίζω ότι η Γαλλία είναι από τις μήτρες του κρατισμού (ο όρος «κρατισμός» ή «κρατικισμός» είναι άλλωστε απόδοση στα ελληνικά του γαλλικού “étatisme”), αλλά και αυτή ακόμη προσαρμόσθηκε. Άλλα, λοιπόν, τα μάτια της πέρδικας και άλλα της κουκουβάγιας. Άλλο Air France και άλλο Air... Défaillance.

(6) Μια ελληνική επιχείρηση – διαφήμιση για τα εθνικά συμφέροντα παραδίδεται σε ιδιώτες. Χάνεται ένα εθνικό κεφάλαιο, φορέας ανυπολόγιστης υπεραξίας. Πλήττεται ο τουρισμός.

Πρόκειται για «πατριωτικό» επιχείρημα. Στην πραγματικότητα βέβαια, με την παρούσα της μορφή η Ολυμπιακή είναι εθνικό κεφάλαιο με... αρνητικό πρόσημο, εθνική ζημία, φορέας διεθνούς απαξίας. Από τα 14 εκ. των τουριστών που ετησίως επισκέπτονται την Ελλάδα, 500.000 (3,6%) μόλις επιλέγουν ως μέσον την Ολυμπιακή. Αλλά ας πούμε ότι είναι θέμα εθνικής εικόνας. Αν λοιπόν ήταν υγιής και αντί του κράτους την κατείχαν εφοπλιστές ή τραπεζικά σχήματα, σε τι θα έβλαπτε την εθνική εικόνα; Είναι, δε, πιθανόν εν τέλει τα σχήματα ιδιοκτησίας να είναι καθ’ υπεροχήν ελληνικά. Η (ελληνική και μη) επιχειρηματικότητα είναι εν τέλει πηγή ντροπής για τους Έλληνες;



Εν συνόψει, το σύνολο των επιχειρημάτων διατυπώνεται κυρίως:

- Από αυτούς που στη πραγματικότητα ενδιαφέρονται για την εξασφάλιση των δικών τους εργασιακών και ασφαλιστικών προνομίων (εργαζόμενοι και εκπρόσωποί τους συνδικαλιστές). Το ενδιαφέρον είναι τότε ψευδεπίγραφο και υποκρύπτει αδέξια τα αντανακλαστικά αυτοσυντήρησης των επιχειρηματολογούντων.

- Από το τμήμα εκείνο του πολιτικού φάσματος που προσβλέπει στην διατήρηση του κεντρικού ρόλου του κράτους στην οικονομία. Με αυτό τον τρόπο διαιωνίζεται ο παρεμβατισμός των πολιτικών προσώπων στην οικονομία και την εργασία και η διαιώνιση της εξάρτησης πολίτη από πολιτικούς για την εύρεση εργασίας. Επιπλέον, ακόμη και για τα κόμματα που δεν προσβλέπουν σε άσκηση εξουσίας (κοινοβουλευτική αριστερά), ο κρατισμός, πέραν ιδεολογίας, είναι και όρος απαραίτητος της επιβίωσής τους, αφού εντός του προστατευομένου περιβάλλοντος της κρατικής οικονομίας αναπτύσσεται και θάλλει ο συνδικαλισμός και σ’ αυτό εκκολάπτονται τα μελλοντικά της στελέχη. Ενώ παράλληλα παραμένει και υπολογίσιμη δεξαμενή άντλησης των ψηφοφόρων της, αφού εργαζόμενοι υπό προνομιακό και προστατευόμενο εργασιακό καθεστώς έχουν κάθε λόγο να συστρατεύονται με τους φυσικούς υποστηρικτές του.

- Τέλος, από υπολογίσιμη μερίδα απλών πολιτών, οι οποίοι, ενώ δεν αισθάνονται ιδιαιτέρως ευτυχείς να πληρώνουν λογαριασμούς άλλων, καλοβλέπουν παρ’ όλα ταύτα κάθε παράταση της διατήρησης του Κράτους σε ρόλο επιχειρηματία και κυριαρχίας του στην οικονομία. Οι λόγοι; Είτε, απασχολούμενοι ήδη σε άλλους τομείς του στενού ή ευρύτερου Δημοσίου Τομέα, τίθενται αντανακλαστικώς εν αμύνει, επιθυμούντες να διατηρήσουν ασφαλείς και προνομιακές συνθήκες εργασίας, χωρίς αξιολογήσεις, ανταγωνισμό και με αδιάφορο εργοδότη. Ή, ευρισκόμενοι στον Ιδιωτικό Τομέα, επενδύουν εντούτοις στην διατήρηση ενός πολύχωρου και πολυπλόκαμου Δημοσίου, ώστε να διατηρούν πιθανότητες να τον «εκπορθήσουν» και αυτοί εν ευθέτω χρόνω, για τους ίδιους ή τα παιδιά τους (η ελπίδα πεθαίνει τελευταία).

Κλείνω την μακροσκελή αυτή παράθεση σκέψεων με την ελπίδα το τμήμα της Ολυμπιακής που έχει τεχνογνωσία και διάθεση για δουλειά (και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί εν δυνάμει εθνικό κεφάλαιο) να βρει την θέση που του αρμόζει στην ιδιωτική αγορά και να διατηρήσει ή να ανακτήσει το μερίδιο του ελληνικού και διεθνούς κοινού που του αξίζει, ως νέο ιδιωτικό σχήμα, χωρίς να συσσωρεύει πλέον βάρη στην εθνική οικονομία.

.................................................................................

Υ.Γ.(1) Για την σύγκριση Ελληνικού και Βρετανικού καπιταλισμού (θατσερικού, όπως με διάθεση απαξίωσης λέμε οι ιθαγενείς εδώ, διάθεση που καθόλου δεν φαίνεται να συμμερίζονται οι... κάπως πιο αρμόδιοι να κρίνουν Βρετανοί), διαβάστε τι λέει ο Στέλιος Χατζηιωάννου, επιχειρηματίας κατ' εξακολούθησιν (serial enterpreneur) όπως αυτοαποκαλείται, στο The World in 2005 του Economist, εξηγώντας γιατί έφτιαξε την Easyjet στην Αγγλία και όχι αλλού:
"In countries with a strong socialist background, like my own birthplace, Greece, one sees a preponderance of another type of enterpreneur: the type that excels at servicing one customer only, the government. [...] That is why I chose Britain ten years ago to launch my first "easy" -branded venture, easyJet. I chose Britain, not Greece, for the launch, and my father, also a Greek who lent me the money, agreed. I believed then and Ι am even more convinced now that Britain has the best legal system in Europe, one that you can trust to sue the so-called flag carrier airline and still get a fair hearing. I do not think this would have been the case in Greece, or even France or Germany."
Αλλά βέβαια, και αυτός ανήκει στις καταχθόνιες δυνάμεις του καπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης. Δεν περιμέναμε να πει τίποτε διαφορετικό...

Υ.Γ.(2) Άκουσα να απαντά αρχισυνδικαλιστής της Ολυμπιακής στα σχετικά παραδείγματα από πρακτικές έναντι άλλων προβληματικών αεροπορικών εταιρειών:
«Τα πρότυπα Swissair, El Al, Sabena κτλ. δεν μπορούν να εφαρμοσθούν σε μας, γιατί η Ολυμπιακή είναι ευρωπαϊκή εταιρεία με άλλους σκοπούς και άλλους στόχους».
Όσο γι' αυτό...

Sunday, December 02, 2007

Κρίσιμες αποφάσεις



Με αφορμή την ανάρτηση του vasikos metoxos περί καταναλωτισμού, μια διαφήμιση που με εκνευρίζει απίστευτα, για την ευκολία με την οποία θεωρούν οι δημιουργοί της ότι μπορούν να μοχλεύσουν την βούληση των υποψηφίων αγοραστών.